اخلاص

 

 

اخلاص

 

اخلاص یعنی انسان همه سرمایه های وجودی خود را هزینه خداوند متعال کند و همه اعمال و کردار و رفتارهایش رنگ الهی داشته باشد . برای خدا سخن بگوید ؛ دوستی کند ، با کسی دشمن شود ؛ نماز بخواند ؛ انفاق نماید و .. انسان‏هاى مخلص، مسیر تکوینى (مرگ و حیات) و مسیر تشریعى خود (نماز و نُسُک) را فقط براى خداوند عالمیان مى‏دانند

قُلْ إِنَّ صَلاتِی وَ نُسُکِی وَ مَحْیایَ وَ مَماتِی لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ . انعام / 162  بگو: همانا نماز من و عبادات من و زندگى من و مرگ من براى خداوند، پروردگار جهانیان است .

 

خالص بودن سید الشهداء

 

سید بن طاوس میگوید: امام حسین شمنان را براى مبارزه دعوت کرد و هر کسى که به آن حضرت نزدیک میشد او را میکشت تا اینکه قتال عظیمى کرد و در آن حال این شعر را میخواند:

القتل اولى من رکوب العار		و العار اولى من دخول النار

یعنى کشته شدن بر مرتکب شدن عار مقدم است و عار بر داخل شدن آتش جهنم حق تقدم دارد. بعضى از راویان گفته: بخدا قسم من هرگز شخص مغلوبى را ندیده بودم که فرزندان و اهل بیت و یارانش کشته شده باشند و او از امام حسین براى جهاد قوى‏تر و شجاع‏تر باشد. هر گاه مردانى شجاع به آن حضرت حمله میکردند و آن یادگار حیدر کرار بر آنان حمله میکرد. آنان نظیر بزى که گرگ بر او حمله‏ور شود فرار میکردند. تعداد آن گروه نابکار هزار نفر بود که امام علیه السلام بر آنان حمله میکرد و ایشان نظیر ملخ از جلو آن بزرگوار میگریختند! سپس بجایگاه خود باز میگشت و میفرمود: لا حول‏ و لا قوة الا باللَّه العلى العظیم!  " لهوف سید بن طاووس ص 163 " .

این شعار امام حسین گویا پیامش آن بود که این قدرت و توانایی از او نیست . و او در این شرایط نمی تواند چنین توانا باشد . بلکه قدرت الهی است که در وجود او تجلی کرده است .

انسان مخلص خودش را نمی بیند ؛ مخلص خوبی ها را به خدا نسبت می دهد  .

ما أَصابَکَ مِنْ حَسَنَةٍ فَمِنَ اللَّهِ وَ ما أَصابَکَ مِنْ سَیِّئَةٍ فَمِنْ نَفْسِکَ وَ أَرْسَلْناکَ لِلنَّاسِ رَسُولاً وَ کَفى‏ بِاللَّهِ شَهِیداً . نساء / 79

 (اى انسان!) آنچه از نیکى به تو رسد از خداست و آنچه از بدى به تو برسد از نفس توست . امام حسین همه سرمایه وجودش را هزینه راه خداوند کرد . برای خدا تشنه بود ؛ زخم خورد ؛ پاره های تنش قطعه قطعه شدند ؛ شمشیر زد .

 

بر اساس همین خلوص و اخلاص سالار شهیدان است که در زیارت آن حضرت آمده : " السلام علیک یا خالصة الله " . / مفاتیح الجنان ص 696

 

آیت اللَّه حاج مرتضى حائرى یزدى فرزند مؤسّس حوزه علمیه قم به یکی از شاگردانشان فرمودند : اگر کارت براى خدا نباشد، روز قیامت خواهى گفت: اى کاش خوابیده بودم و کارى نمى‏کردم .

 

لازم است حالا که از اخلاص سخن گفتیم و این فضیلت بزرگ را یکی از زیبایی های قیام حسینی شمردیم ؛ برای هر چه نزدیک تر شدن به این صفت و زیبایی اخلاقی نشانه های مخلصین را بیان کنیم . تا ببینیم ما هم از اخلاص بهره ای برده ایم یا نه .

 

 علامتهای انسان مخلص و عمل خالصانه

 

یک : مخلص انتظار و توقع مدح و ستایش ندارد:

قال رسول الله (ص): إِنَّ لِکُلِّ حَقٍّ حَقِیقَةً وَ مَا بَلَغَ عَبْدٌ حَقِیقَةَ الاخْلاصِ حَتَّی لا یُحِبَّ أَنْ یُحْمَدَ عَلَی شَیْ‏ءٍ مِنْ عَمَلٍ لِلَّهِ‏ مستدرک‏الوسائل، ج 1، ص 100. هر چیز حقّى، باطن و حقیقتى دارد، هرگز بنده‏اى به باطن و حقیقت اخلاص نمى‏رسد مگر آنکه دوست نداشته باشد در برابر عملى که براى خدا انجام داده او را ستایش کنند

 

إِنَّما نُطْعِمُکُمْ لِوَجْهِ اللّهِ لا نُرِیدُ مِنْکُمْ جَزاءً وَ لا شُکُوراً انسان/ 9 . (و گویند) ما فقط براى رضاى خدا به شما طعام مى‏دهیم و از شما هیچ پاداش و سپاسى هم نمى‏طلبیم .

پیامبر خدا هم برای رسالت و آنهمه زحمتی که برای هدایت مردم کشید اجر و مزدی طلب نکرد . قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً   . شوری / 23

 

 

از حضرت امام حسین علیه السلام روایت است که: اگر یکى از شما کار خیرى انجام دهد و از او سپاسگزارى نشود و مزدى به او ندهند نگران نباشد، زیرا خدا براى او مکافات و جبران مى‏کند، بى‏تردید اجر و پاداش‏ الهى بزرگ‏تر و باارزش‏تر است‏ ./ موسوعة کلمات الامام الحسین علیه السلام.

 

تو نیکى‏ مى‏کن و در دجله انداز                      که ایزد در بیابانت دهد باز

امام حسین با خدا معامله نکرد

خیلى از انسان‏ها با انجام کارهاى نیک در حقیقت با خدا وارد معامله مى‏شوند، اما حضرت سید الشهدا، علیه السلام، این‏طور نبود و همین نکته از شگفتى‏ها و عجایب این بزرگوار است. مگر نه این است که درباره ایشان مى‏خوانیم: و بذل مهجته فیک لیستنقذ عبادک من الجهالة و حیرة الضلالة. کامل الزیارات، ابن قولویه، ص 401 . دقت کنیم! نمى‏گوید: مى‏گوید: " بذل مهجته " یعنى ایشان خون قلب خود را به خدا بخشید. بخشش به عمل بى‏چشم ‏داشت و توقع گفته مى‏شود؛ یعنى ابى عبد اللّه، علیه السلام، با خدا معامله نکرد، بلکه یک طرفه عمل کرد و هستى‏اش را به خدا بخشید و رفت. نگفت من مى‏خواهم جانم را با تو در مقابل بهشت یا در مقابل مقام معامله کنم، بلکه «بذل مهجته فیک »؛ خونش را بخشید و رفت. کمترین توقعى‏ در دل ابى عبد اللّه، از کارى که کرد در پیشگاه خدا نبود. هیچ توقعى‏ نداشت. بذل کرد و بخشید نه این که معامله کرده باشد

 

دو : مخلص به هیچ کس جز خدا امید ندارد :

  أَمِیرِ الْمُومِنِینَ (ع): العبادة الخالصة أن لا یرجو الرجل إلا ربه و لا یخاف إلا ذنبه‏ غررالحکم، ص 199.

 و در روایتی دیگر خود وجود نازنین امیر المومنین فرمودند : اصْلُ الْاخْلاصِ الْیَأْسُ‏ مِمّا فِى ایْدِى النّاسِ . "ریشه‏ى اخلاص، نا امیدى از همه‏ى آنچه که در دست مردم است مى‏باشد " .

 

جهنم هفت در دارد . پیامبر خدا فرمود : بر روی در اول آن نوشته شده : مَنْ رَجَا اللَّهَ سَعِدَ وَ مَنْ خافَ اللَّهَ امِنَ وَالْهالِکُ الْمَغْرُورُ مَنْ رَجا غَیْرَ اللَّهِ وَ خافَ سِواهُ. بحار الأنوار: 8/ 122 . هر کس امید به‏ خدا داشته باشد سعادتمند خواهد شد و هر کس از خداوند بترسد در امان است و مرده و فانى فریب خورده کسى است که امید به‏ غیرخدا و ترس از غیرخدا داشته باشد.

 

امام سجاد علیه السلام فرمودند : چهار گناه باعث قطع امید از خدا می شوند :وَالذُّنُوبُ الَّتى تَقْطَعُ الرَّجاءَ: الْیَأسُ مِنْ رَوْحِ اللّهِ، وَالْقُنُوطُ مِنْ رَحْمَةِ اللّهِ، وَالثِّقَةُ بِغَیْرِ اللّهِ تَعالى‏، وَالتَّکْذیبُ بِوَعْدِ اللّهِ. معانی الأخبار، ص: 272 . گناهانى که باعث قطع امید از خدا است: ناامیدى از رحمت حضرت رب، دلسردى از عنایت حق، تکیه به غیر پروردگار متعال، تکذیب وعده الهى.

 

سه : انسان مخلص ظاهر وباطنش یکی است :

عَنْ أَمِیرِ الْمُومِنِینَ علیه السلام : مَنْ لَمْ یَخْتَلِفْ سَرُّهُ وَ عَلانِیَتُهُ وَ فِعْلُهُ وَ مَقَالَتُهُ فَقَدْ أَدَّی الامَانَةَ وَ أَخْلَصَ الْعِبَادَةَ . مستدرک‏الوسائل، ج 7، ص 72.

«وَ اللَّهُ یَعْلَمُ ما تُسِرُّونَ وَ ما تُعْلِنُونَ» (نحل/ 19). خداوند آنچه را پنهان یا آشکار کنید مى‏داند.یعنی خدای متعال از ظاهر و باطن شما آگاه است . پس همانطور که ظاهر خود را آراسته می کنید ؛ باطنتان هم بنور ایمان و معرفت باید زینت داده شود . الکافی    ج‏2    343     باب ذی اللسانین ..... ص : 343

قَالَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى لِعِیسَى ابْنِ مَرْیَمَ ع یَا عِیسَى لِیَکُنْ لِسَانُکَ فِی السِّرِّ وَ الْعَلَانِیَةِ لِسَاناً وَاحِداً وَ کَذَلِکَ قَلْبُکَ إِنِّی أُحَذِّرُکَ نَفْسَکَ .  لَا یَصْلُحُ لِسَانَانِ فِی فَمٍ وَاحِدٍ وَ لَا سَیْفَانِ فِی غِمْدٍ وَاحِدٍ وَ لَا قَلْبَانِ فِی صَدْرٍ وَاحِدٍ وَ کَذَلِکَ الْأَذْهَان‏./ اصول کافى-ترجمه مصطفوى    ج‏4    43 . خداى تبارک و تعالى بعیسى بن مریم فرمود: اى عیسى زبانت در پنهانى و آشکار یک زبان باشد، و هم چنین دلت، همانا من تو را از نفس خودت میترسانم . دو زبان در یک دهان نشاید، و دو شمشیر در یک غلاف نگنجد، و دو دل در یک سینه نباشد، نهاد انسان نیز این چنین است که (دو عقیده مخالف در یک ذهن نتواند جایگیر شود).

 

وَ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ص‏ عَنِ اللَّهِ تَعَالَى أَوْحَى اللَّهُ تَعَالَى إِلَى مُوسَى یَا مُوسَى مَنْ‏ کَانَ‏ ظَاهِرُهُ‏ أَزْیَنَ مِنْ بَاطِنِهِ فَهُوَ عَدُوِّی حَقّاً وَ مَنْ‏ کَانَ‏ ظَاهِرُهُ‏ وَ بَاطِنُهُ سَوَاءً فَهُوَ مُؤْمِنٌ حَقّاً وَ مَنْ کَانَ بَاطِنُهُ أَزْیَنَ مِنْ ظَاهِرِهِ فَهُوَ وَلِیِّی حَقّا . جامع الأخبار       185    . رسول خدا فرمود : خداوند به حضرت موسی وحی کرد که ای موسی بندگان من سه گروهند :

اول : آنهایی که ظاهرشان زیبا تر از باطنشان است . اینها با من دشمنند .

دوم : آنهایی که ظاهر و باطنشان یکی است . اینها مومنند

سوم : آنهایی که باطنشان زیباتر از ظاهرشان است . اینها دوستان من محسوب می شوند .

چهار : انسان مخلص از محرمات اجتناب می کند:

قال علی (ع) : تمام الاخلاص، تجنب المعاصی‏ . بحار، ج 77، ص 213. همه اخلاص پرهیز از گناهان است .  

خداوند متعال هم می فرماید : إِنْ تَجْتَنِبُوا کَبائِرَ ما تُنْهَوْنَ عَنْهُ نُکَفِّرْ عَنْکُمْ سَیِّئاتِکُمْ وَ نُدْخِلْکُمْ مُدْخَلاً کَرِیماً . نساء / 31  . اگر از گناهان بزرگى که از آن نهى مى‏شوید پرهیز کنید، گناهان کوچکتان را بر شما مى‏پوشانیم و شما را در جایگاهى ارجمند وارد مى‏کنیم.

اجتناب جوان از گناه و آلودگی

چهره‏اى که به جوانى دل بسته بود، به او پیشنهاد گناه مى‏دهد. در پاسخ به این پیشنهاد، این جوان جواب خیلى زیبایى داد. او به این خانم گفت: من جوان هستم و در اوج غریز جنسى قرار دارم، و تو هم زن جوان و زیبایى هستى، و فکر مى‏کنى من باید سریع به خواسته‏ات پاسخ مثبت بدهم و بى‏درنگ آن را قبول کنم. امّا با ارزیابى‏اى که من دارم، اگر بدنم قطعه قطعه شود، من نمى‏توانم دعوتت را قبول کنم. آن زن گفت: مگر تو چه ارزیابى دارى؟ آن جوان گفت: قرآن در آیه صد و سى و سه سوره آل‏عمران مى‏فرماید :

وَ سارِعُوا إِلى مَغْفِرَهٍ مِنْ رَبِّکُمْ وَ جَنَّهٍ عَرْضُهَا السَّماواتُ وَ الْأَرْضُ أُعِدَّتْ لِلْمُتَّقینَ ./  بشتابید به سوى مغفرت خدا و بهشتى که پهناى آن، پهناى تمام آسمان‏ها و زمین است. حالا اگر مترى بیاوریم و انداز طول و عرض قد و پنهاى تو را بگیریم ، بر ما محدود بودن آن‏ها معلوم خواهد شد. حالا من بیایم خود را براى چنین حجمى از زیبایى، خود را از آن بهشت با آن وسعت و پهنا محروم کنم و آن را از دست بدهم؛ چون رسول خدا فرمودند : عمل زشت فحشا شما را از بوى بهشت‏ محروم مى‏کند . و من به جاى آن بیایم تو انسان سى کیلویى را که صد و چهل پنجاه سانت قد، و پنجاه سانت عرض دارد، بگیرم و به قیمت کنار تو بودن، بهشت به پهناى آسمان‏ها و زمین را که خدا وعده داده، رها کنم ؟ اى خانم زیبارو! چقدر دچار حماقت شده‏اى که مرا به چنین معامله خسارت‏بارى دعوت مى‏کنى!

 

سُئِلَ أمیرُالمُؤمنین علیه السلام مَا ثَبَاتُ الإیمانِ؟ فَقَالَ: الوَرَعُ. فَقِیلَ لَه مَا زَوالُهُ  ؟ قَالَ: الطَّمَعُ‏ . امالى صدوق: 289 . از امیرالمؤمنین علیه السلام پرسیدند: مایه‏ى استوارى و پابرجایى ایمان چیست؟ فرمود: اجتناب‏ از گناه و پرهیزکارى، به حضرت گفتند: سبب نابودى ایمان چیست؟ فرمود: طمع.

 

خالد بن نجیح مى‏گوید: امام صادق علیه السلام فرمود: هرکس از یارانتان را دیدید سلام برسانید و به او بگویید: جعفر بن محمّد به شما سلام رسانده و گفته، بر شما باد به پرهیز از گناه‏ .  الکافى: 5/ 78،

 

پنج : انسان مخلص بر سر کسی منّت نمی گذارد .

یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تُبْطِلُوا صَدَقاتِکُمْ بِالْمَنِّ وَ الْأَذى‏ کَالَّذِی یُنْفِقُ مالَهُ رِئاءَ النَّاسِ وَ لا یُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ فَمَثَلُهُ کَمَثَلِ صَفْوانٍ عَلَیْهِ تُرابٌ فَأَصابَهُ وابِلٌ فَتَرَکَهُ صَلْداً لا یَقْدِرُونَ عَلى‏ شَیْ‏ءٍ مِمَّا کَسَبُوا وَ اللَّهُ لا یَهْدِی الْقَوْمَ الْکافِرِینَ  . اى کسانى که ایمان آورده‏اید! بخشش‏هاى خود را با منّت و آزار باطل نسازید، همانند کسى که مال خود را براى خودنمایى به مردم، انفاق مى‏کند و ایمان به خدا و روز رستاخیز ندارد. پس مثال او همچون مَثل قطعه سنگ صافى است که بر روى آن (قشر نازکى از) خاک باشد (و بذرهایى در آن افشانده شود) پس رگبارى به آن رسد (و همه خاک‏ها و بذرها را بشوید) و آن سنگ را صاف (و خالى از خاک و بذر) رها کند! (ریاکاران نیز) از دستاوردشان، هیچ بهره‏اى نمى‏برند و خداوند گروه کافران را هدایت نمى‏کند. بقره / 246

علی علیه السلام فرمودند : ظلم الاحسان قبح الامتنان. ستم احسان زشتى منت گذاشتن است، یعنى ستم بر احسان اینست که احسان کننده آنرا تیره و ناصاف گرداند بزشتى منت‏ گذاشتن‏. شرح آقا جمال الدین خوانسارى بر غرر الحکم، ج‏4، ص: 276

الإمام الصّادق «ع»: لا یتمّ المعروف إلّا بثلاث: تعجیله، و تقلیل کثیره، و ترک‏ الامتنان‏ به. امام صادق «ع»: نیکوکارى جز با سه چیز، نیکوکارى نیست: شتاب‏ورزیدن، و فراوان آن را اندک شمردن، و منّت ننهادن. الحیاة با ترجمه احمد آرام    ج‏6    79     

 

راوی به امام جواد علیه السلام عرض کرد :چون ده فقیر را کمک کرده‏ام شادم . امام فرمود : به شرط آنکه تا کنون یا از این به بعد عملت را حبط و نابود نکنی . راوی دوباره به امام عرض کرد: مگر ممکن است عملم حبط شود در حالی که من از شیعیان خالص شما هستم ؟ امام (ع) فرمود: با همین جمله ای که گفتی حبط شد . پرسید چرا؟ امام (ع) فرمود: لا تبطلوا صدقاتکم بالمنّ و الاذی. شیعه خالص، ابوذر و سلمان و مقداد و عمارند. تو که خودت را مانند آنها می دانی من را اذیت کردی  . عرض کرد : چه بگویم ؟ امام فرمود (ع): بگو من از دوستان شما هستم. راوی عرض کرد : من از گفته خود شرمنده هستم و عذر می‏خواهم و توبه کردم. امام (ع) فرمود: با این توبه ثواب به تو برگشت و حبط عمل از تو برطرف شد". بحار، ج 65، ص 159.